اثر میزان سایه بر خصوصیات کمی و کیفی ده ژنوتیپ بزرک

سایه ممکن است باعث کاهش کیفیت و عملکرد گیاهان زراعی شود. اگرچه پاسخ گونه ها و ارقام درون گونه ها به سایه متفاوت است. این مطالعه به منظور بررسی تأثیر سطوح سایه بر خصوصیات کمّی و کیفی ده ژنوتیپ گیاه بزرک دراواخر اسفند سال 1390 در مزرعه چاه اناری دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در چهار تکرارصورت گرفت. تیمارها شامل پنج سطح سایه (شاهد (نور کامل) 30%-20، 50%-40، 70%-60 و 90%-80) و ده ژنوتیپ بزرک شاملsh10، kh25، ch14، kh22، ko11، kh40 ،kh13 ، ch10 ، ko12 ، kh19 بودند. بذور در گلدان کشت شدند و40 روز پس از کاشت سایه اندازی توسط تورهایی از جنس پلی اتیلن اعمال گردید. صفات روز تا 50 درصد سبز شدن، روز تا 50 درصد گلدهی و رسیدگی، عملکرد دانه در بوته، ارتفاع بوته، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، تعداد انشعاب در بوته، وزن صد دانه، شاخص سطح برگ، شاخص برداشت، محتوای کلروفیل و کارتنوئید برگ، محتوای پرولین برگ، درصد پروتئین و روغن دانه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که به طور متوسط اثر سطوح سایه بر صفات اندازه گیری شده به جز روز تا 50 درصد سبز شدن معنی دار بود. سایه اندازی تا سطح 50%-40، موجب افزایش محتوای کلروفیلa، کلروفیل b، کلروفیل کل، کارتنوئید و تعداد دانه در کپسول گردید ولی با افزایش سطح سایه بیشتر از این سطح، کاهش یافتند. محتوای پرولین برگ تا سطح 50%-40 سایه کاهش یافت اما با افزایش سطح سایه افزایش یافت. روز تا 50 درصد گلدهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع گیاه، تعداد انشعاب در بوته، شاخص سطح برگ و درصد روغن دانه با افزایش سایه افزایش یافت. سایه اندازی تا سطح 70%-60 موجب افزایش عملکرد بیولوژیک گردید ولی با افزایش سطح سایه بیشتر از این سطح، کاهش یافت. سایه اندازی تا سطح 30%-20 موجب افزایش تعداد کپسول در بوته، عملکرد دانه در بوته، وزن صد دانه و شاخص برداشت گردید ولی با افزایش سطح سایه بیشتر از این سطح، کاهش یافت. درصد پروتئین دانه با افزایش سایه کاهش یافت. بیشترین و کمترین نسبت کلروفیل a/b به ترتیب به سطح 90%-80 ( 58/2 میلی گرم در گرم برگ ) و سطح 30%-20 سایه ( 08/2 میلی گرم بر گرم برگ ) تعلق داشت. اثر متقابل سطوح سایه و ژنوتیپ بر صفات روز تا 50 درصد گلدهی، روز تا رسیدگی ، عملکرد دانه در بوته، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، تعداد انشعاب در بوته، وزن صد دانه، شاخص سطح برگ، شاخص برداشت، محتوای کلروفیل و کارتنوئید برگ، محتوای پرولین برگ، درصد پروتئین و روغن دانه معنی دار بود. ژنوتیپ sh10در صفات درصد روغن و شاخص سطح برگ در سطح 90%-80 بالاتر بود. بیشترین تعداد کپسول در بوته و عملکرد دانه مربوط به ژنوتیپ kh22در سطح30%-20 بود. نتایج نشان داد که سایه اندازی تا سطح 30%-20 تعداد کپسول در بوته، وزن دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت و سایه اندازی تا سطح 90%-80 روغن دانه را افزایش داد. ژنوتیپ kh22 و kh19 به ترتیب مقاوم ترین و حساس ترین به سایه بودند.